Privacy & Cookies: This site uses cookies. By continuing to use this website, you agree to their use. To find out more, including how to control cookies, see here: Cookie Policy
Ostatni dzień polowania na kozy, postanowiłem popracować z domu i wyrwać się wcześniej na wieczorne wyjście. Pojechałem się wpisać do książki i rozejrzeć po nowym dla mnie łowisku. Teren trudny, mocno zurbanizowany, płasko jak to na Mazowszu. Wszędzie grząsko i mało gdzie da się wjechać samochodem. Stanąłem przy drodze, szybko wyciągnąłem sztucer, patyczki w rękę, kamera na trójnóg i w drogę. Zrobiłem może 20 kroków gdy dwie sarny przebiegły mi przez drogę i schowały się w plantacji wierzby energetycznej rosnącej przy rzece. Wiatr miałem zły i kombinowałem jak tu dalej pójść, gdy coś czarnego przykuło moją uwagę. Przez chwilę myślałem z nadzieję, że to dzik, ale nie.. Nie rusza się, chyba jakiś krzak. W końcu patrzę przez lornetkę – łoś! W sumie nic dziwnego, pełno łosi wokół Kampinosu, niedawno ktoś zginął w wypadku uderzając w łosia, a jakoś zaskoczył mnie ten widok. Łosie widziałem kilkakrotnie polując na Mazurach, ale to był mój pierwszy Mazowiecki 😆 I tak jak Mazurskie łosie były dosyć płochliwe, ten był nie dalej jak 300m od autostrady, blisko zabudowań i w dodatku się nie bał tylko przyglądał kiedy sobie pójdę.. Wyjąłem aparat z plecaka – łoś nic. Zacząłem robić zdjęcia, migawka w Canonie strzela głośno – łoś ani drgnie. Dopiero gdy podszedłem na 20m odszedł kawałek głębiej między wierzby i obserwował kiedy sobie pójdę. Jak na złość kozy nie spotkałem, za to dwa młode rogacze. Trzeba poczekać do Maja…
Żeby mieć! Noży nigdy za wiele. 😆 W moim przypadku z nożami jest podobnie jak z bronią. Lubię piękną klasyczną broń w osadzie ze szlachetnego drewna, jednak zwykle praktyka zwycięża i na polowanie najczęściej zabieram jakiś wół roboczy, typowo coś w syntetyku. No, bo drewno się zamoczy, porysuje w krzakach i zniszczy. Podobnie z nożami, lubię ładne, zdobione noże, jednak do lasu często wyruszam z Morą za 50zł, no bo ładny nóż się zabrudzi, stępi i zgubi. 🙄 Jednak na ostatnie kilka wyjść do lasu postanowiłem zabrać ze sobą nowy nóż i muszę przyznać, że o wiele przyjemniej jest używać ładnego noża… no i na razie wcale się nie zgubił. 😆
Zlatoust – skórzana pochwa
Dzięki uprzejmości firmy Tamed miałem ostatnio okazję używać Rosyjskiego noża ZOK. ZOK czyli Златоустовская оружейная компания (Fabryka Broni Zlatoust) jest firmą pochodzącą z uralskiego miasta Zlatoust, z tradycjami w produkcji broni białej sięgających XVIII wieku. W swojej ofercie firma posiada duży wybór broni białej, szabel i sztyletów, jak również pięknie zdobionych naczyń, jednak najbardziej znana jest z produkcji wysokiej jakości noży. Polskim dystrybutorem jest Olsztyńska firma Tamed.
Birkut znaczy orzeł
Model, który otrzymałem do testu to Birkut, czyli orzeł. Birkut jest jednym z modeli dedykowanych myśliwym, dostępny w kilku wersjach wykończenia. W moim przypadku był to model z głownią wykonaną ze stali 40X10C2M zdobioną złotem oraz rękojeścią ze specjalnie przygotowanej i wyprofilowanej skóry ułożonej warstwami oraz tekstolitu. Jest to lekki i zgrabny model noża myśliwskiego.
Parametry
Ponieważ jest to ręczna robota, poszczególne sztuki mogą się różnić między sobą, ale podaję wymiary mojego egzemplarza.
Stal
40X10C2M
Twardość stali HRC
57-58
Waga – nóż
117g
Waga – nóż + pochwa
184g
Ostrze – długość
11,6cm
Ostrze – szerokość
2.5cm
Rękojeść – długość
11,0cm
Całość – długość
22,6cm
Zlatoust – ostrze
Nóż dostępny jest z dobrej jakości pochwą zrobioną z barwionej na czarno skóry. Zatrzask pewnie trzyma nóż w pochwie a pętla pozwala przypiąć go nawet do szerokiego paska.
Pierwsze co rzuca się w oczy po wyjęciu noża z pochwy, to ładne ostrze i złote zdobienia. W przypadku noża Birkut jest to sylwetka orła z jednej i logo firmy z drugiej strony głowni. Samo ostrze ma preferowany przeze mnie klasyczny kształt noża myśliwskiego, bez zbędnych haków i udziwnień. Sam czubek jest delikatnie zaokrąglony, co moim zdaniem minimalizuje ryzyko przypadkowego przebicia żołądka podczas patroszenia, jak również sprawdza się przy bieleniu tuszy. Sam nóż jest dobrze naostrzony i gotowy do użycia.
Trzonek z dwóch stron zakończony jest tekstolitem – lekkim materiałem kompozytowym. Kawałek kompozytu od strony głowni,tworzy niewielki jelec i zagłębienie zapewniające pewny chwyt nawet gdy rękojeść jest mokra. Drugi kawałek kompozytu ma również niewielki otwór gdyby ktoś chciał przewlec przezeń linkę. Środkowa część rękojeści wykonana jest z wielu warstw specjalnie spreparowanej skóry. Całość zapewnia komfortowy i pewny chwyt.
Zlatoust – rękojeść
Pierwsze wrażenia
Nigdy nie widziałem większego sensu w przeprowadzaniu testów typu golenie włosów na przedramieniu, krojenie kartki papieru czy struganie patyków. Jeżeli ma to być nóż myśliwski, to najlepszym testem jest test w łowisku. Tak też zrobiłem. Po prostu zabrałem nóż na polowanie i postanowiłem go przetestować na pierwszej strzelonej zwierzynie.
Na pierwszą okazję musiałem poczekać kilka wyjść, ale w końcu udało mi się strzelić cielę jelenia. Nóż spisał się wyjątkowo dobrze. Ostrze dało się prowadzić pewnie i nie było żadnych niemiłych niespodzianek. Sam czubek jest według mnie idealny – nie jest na tyle ostro zakończony, żeby trzeba było uważać żeby przypadkowo nie przebić ściany żołądka, jak również można nim wykonać bardziej precyzyjne cięcia.Trzonek oferuje pewny chwyt i nawet ręka mokra od farby nie zsuwa się z rękojeści.
Po pierwszym użyciu ostrze pozostało ostre, podejrzewam że dałoby się wypatroszyć co najmniej kilka dodatkowych sztuk zanim klinga wymagałaby kolejnego ostrzenia.
This slideshow requires JavaScript.
Film
Film poniżej to moje ostatnie polowanie, a na końcu można zobaczyć chrzest nóża Zlatoust Birkut.
Moja pierwsza styczność z optyką firmy Minox miała miejsce dobre 7-8 lat temu. W tamtym okresie szukałem jakiejś w miarę dobrej lornetki, której przeznaczeniem miało być głównie polowanie z podchodu. Chciałem kupić lornetkę o powiększeniu 8-10x i ze światłem około 40mm. Miała to być w miarę lekka konstrukcja, solidna i z dobrymi szkłami.
Wówczas przekonałem się, że lornetki o takich parametrach nie są popularne wśród naszych myśliwych i na rynku wtórnym nie było w tamtym czasie nic godnego uwagi poza kilkoma wysłużonymi egzemplarzami starych Zeissów Dialyt 10×42. Zacząłem rozglądać się w ofercie nowych modeli, niestety czołówka firm Europejskich była poza zasięgiem mojego portfela… Zacząłem wtedy przeglądać co się sprzedaje za wielką wodą i tak wpadłem na trop lornetek Minox.
Lornetki
Minox, chociaż firma Niemiecka, w tamtym czasie przebojem podbijał rynek Amerykański a w Europie ich produkty kierowane do myśliwych nie były specjalnie znane. Ich lornetki zbierały bardzo pochlebne recenzje. Produkty były optycznie bardzo dobrej jakości za w tamtym czasie niewielkie pieniądze. Nastawiłem się na zakup modelu Minox BD 8.5×42 BR, niestety nie udało się go znaleźć w Europie, więc lornetkę kupiłem ze Stanów.
Tak to już u nas jest, że często Europejski produkt taniej jest wyeksportować, kupić w USA, sprowadzić, zapłacić cło i VAT… i wyjdzie taniej niż iść do sklepu… 🙄 Podobnie jest z innymi rzeczami… Sztucer Tikka T3 do niedawna kosztował w USA $350, a i dzisiaj można ją kupić za niewiele ponad $500… Ceny Europejskie często są prawie dwukrotnie wyższe… 🙁
Lornetkę Minox 8.5×42 mam do dziś i jeździ w schowku w samochodzie, jest używana dosyć często do obserwacji różnej zwierzyny i jako zapasowa, ale kilka dobrych lat polowałem z nią jako jedyną lornetką na podchód i latem na rogacze.
W tym roku również miałem okazję używać przez kilka miesięcy nowej lornetki Minox 8×56 BL, która jest bardzo dobrej jakości lornetką nocną i sprawowała się znakomicie.
Lunety
Po sukcesie swoich lornetek Minox wprowadził na rynek Amerykański lunety serii ZA3 i ZA5. Znowu okazały się one sukcesem… i znowu nie dało się ich kupić w Europie… Lunety stanowiły sporą konkurencję dla lunet Zeiss Conquest, były tańsze, linia ZA5 oferowała większy zakres powiększeń. co wtedy robiło się modne.
Kupiłem wtedy lunetę Minox ZA5 2-10×40 z myślą o lekkim sztucerze w kalibrze .243, jednak w końcu zamontowałem ją na sztucerze Tikka M595 w .223 Rem. Pierwsze egzemplarze lunet ZA3 i ZA5 cierpiały na problemy z regulacją ostrość w okularze i trzymaniem nastawów, ale dwa egzemplarze ZA5 które były w moim posiadaniu nigdy nie sprawiły żadnych kłopotów. Polowałem z tymi lunetami jakiś czas i sprzedałem razem ze sztucerem żeby sfinansować kolejny zakup.
Luneta Minox ZE5i 3-15×56
Linia lunet ZE5i
Podczas gdy lunety poprzednich serii skierowane były do klientów Amerykańskich, nowa linia lunet ZE5i jest typową linią lunet dla odbiorców Europejskich. Minox ma do zaoferowania kilka modeli od typowo biegowej 1-5×24, przez typowe modele do polowań nocnych z obiektywami 50mm i 56mm, do topowego modelu przeznaczonego do polowania na większe odległości.
Wszystkie modele mają podświetlane krzyże, tubusy 30mm, są również dostępne z szyną wewnętrzną Zeissa. Mi najbardziej spodobał się model z obiektywem o średnicy 56mm i powiększeniem 3-15x.
Minox ZE5i 3-15×56 – pierwsze wrażenia
O ile lunety linii ZA3 i ZA5 były przyzwoicie wykonane i zapakowane, lunety ZE5i to skok jakościowy. Przy pierwszym zetknięciu widać, że ktoś poświęcił czas nie tylko na projekt lunety, ale i na szykowne drewniane opakowanie.
Co w pudełku
Obiektyw 56mm i szkło firmy Schott
W kartonowym opakowaniu znajduje się drewniane pudełko a w nim dobrze zabezpieczona pianką luneta. W pudełku oprócz lunety znajdziemy instrukcję, dwie baterie w specjalnym holderze i szmatkę do czyszczenia szkieł. Czego mi w tym wszystkich brakuje to tradycyjnej osłony typu „bikini” lub gumowych zaślepek podobnych do tych jakie Minox dodaje do lornetek serii BL, czy Meopta do swoich lunet. Jednak można zamówić do nich neoprenową osłonę jakie były dostępne w poprzednich modelach ZA3 i ZA5, jednak ja nigdy nie mogłem się do tego rozwiązania przyzwyczaić, a notorycznie pękających osłon Butler Creek nie lubię…
Budowa
Model który wybrałem to ZE5i 3-15×56 z krzyżem numer 4. Jest to typowy Niemiecki krzyż z podświetlaną kropką pośrodku. Jest on umieszczony w drugim planie, czyli nie zmienia wymiarów podczas zmian krotności. Jest to troszkę węższa wersja gdzie belki są dosyć wąskie i przypomina bardziej krzyż numer 7 znany z lunet Schmidt & Bender. Ma on również jedną cechę, za którą osobiście nie przepadam… Mianowicie kreski na środku nie przecinają się, a zamiast tego umieszczono tam kropkę, która jest dosyć sporych rozmiarów w porównaniu do grubości linii. W dodatku linie nie dochodzą do kropki i miedzy liniami a kropką jest odstęp. Materiały reklamowe niestety nie oddają tego, krzyż w rzeczywistości wygląda jak na rysunku obok.
Krzyż w lunecie Minox ZE5i
Nie jest to może wada w lunecie myśliwskiej i w polowaniu nie ma znaczenia, jednak w moim odczuciu psuje trochę całość i utrudnia strzelanie do tarczy na większe odległości. Moim zdaniem dobry podświetlany krzyż nie musi mieć czarnej kropki na środku! Niestety nie wszyscy podzielają to zdanie i wiele producentów, między innymi wspomniany Schmidt & Bender oferują podobne rozwiązania np. w swoich lunetach serii Klassik.
Sama regulacja podświetlenia ma 11 stopni i można je wyłączyć pomiędzy kolejnymi krokami, nie trzeba za każdym razem wracać do pozycji zero. Baterię wsadza się w specjalnym holderze do środka pokrętła regulacji. Holder mieści dwie baterie, jest to dosyć sprytne rozwiązanie, bo zawsze mamy pod ręką zapasową baterię i wystarczy tylko holder obrócić o 180 stopni.
Minox ZE5i regulacja podświetlenia, pozycji krzyża i paralaksy
Z tej samej strony znajduje się również pokrętło regulacji paralaksy, które działa płynnie i w lunetach o powiększeniu x15 jest po prostu niezbędne. Pokrętło paralaksy jest wyskalowane od 50m do nieskończoności.
Same pokrętła regulacji krzyża są bardzo precyzyjne i można je wyzerować. Od biedy można je używać do strzelania na większe odległości jeżeli ktoś preferuje, chociaż nie jest to luneta idealna do tego celu. Jeden klik to 1cm na 100m. Zakres regulacji jest wystarczający do zastosowań łowieckich i całość sprawie solidne wrażenie.
Regulacja powiększenia jest bardzo płynna, podobnie jak pokrętło regulacji ostrości. Pokrętło ostrości razem z pokrętłem regulacji paralaksy umożliwiają precyzyjne ustawienie lunety i krzyża na każdej sensownej odległości powyżej 50m.
Generalnie luneta sprawia solidne wrażenie i na pierwszy rzut oka widać, że nie jest to produkt budżetowy, ale że Minox ma aspiracje dobrania się do tortu „Wielkiej Trójki”, proszę zobaczyć samemu film poniżej.
Film z rozpakowywania
Przystrzeliwanie – Blaser R93 i Minox ZE5i 3-15×56
Postanowiłem lunetę Minoxa obsadzić na Blesarze R93 w kalibrze .243. I tu pierwsze pozytywne zaskoczenie. Minox to chyba pierwsza luneta, którą miałem okazję ustawić dalej od oka w montażu Blasera! Każdy kto miał do czynienia z Blaserem wie o czym mówię. Tradycyjne Europejskie lunety maja dosyć niewielki odstęp od oka (eye relief) i w montażu są wysunięte możliwie blisko oka i obejmy często opierają się o brzeg pokręteł regulacji lub w miejscu gdzie tubus rozszerza się w obiektyw. W najgorszym przypadku lunety nie daje się zamontować bliżej i trzeba robić „żurawia” – wyciągać szyję i nienaturalnie zbliżać oko do lunety – co często skutkuje rozbitym łukiem brwiowym. 🙄 W przypadku Minoxa nie miało to miejsca i mogłem co najmniej 1cm przybliżyć lunetę gdybym potrzebował.
Obraz w lunecie jest bardzo czysty w każdym zakresie powiększenia. Na minimum nie ma irytującego „efektu rury” znanego z innych lunet nawet bardziej znanych marek, jak również na krotności x15 obraz jest czysty nawet na brzegach. W idealnej ostrości obrazu i krzyża bardzo pomaga regulacja paralaksy, szczególnie na nastawach powyżej x12 i większych odległościach.
Samo przystrzeliwanie było bardzo proste i dosłownie kilka kul wystarczyło żeby sztucer strzelał tam gdzie powinien.
Film – obsadzanie lunety i przystrzeliwanie
Jak się Minox ZE5i spisuje na polowaniu?
Optyka Minox na polowaniu
Bardzo przyzwoicie. Miałem okazję testować lunetę ZE5i 3-15×56 i lornetkę 8×56 Bl przez dobre kilka miesięcy. Udało mi sie upolować kilka sztuk zwierzyny grubej w tym kilka saren i jeleni w pierwszych i ostatnich chwilach legalnej pory polowania. Zarówno lornetka jak i luneta spisywały się bardzo dobrze. Osobiście cieszę się, że przybywa kolejna Europejska firma oferująca dobre produkty za atrakcyjną cenę. Mam nadzieję, że pojawi się kilka kolejnych produktów i polityka cenowa firmy się nie zmieni. Biorąc pod uwagę, że kolejne nowości „Wielkiej Trójki” to wydatek ponad 10,000 złotych, Minox wydaje się sensowną alternatywą.
Jeżeli mówimy o broni, to ja preferuję sztucer. W przypadku saren przydaje się repetier, bo często uda się strzelić więcej niż jedną sztukę. W dodatku, gdy się poluje z podchodu, sztucer jest zwykle lżejszy, niż na przykład kniejówka. Preferuję również syntetyczną osadę ze względów praktycznych. Bardzo lubię klasyczne osady z orzecha, jednak polowanie na Wyspach Brytyjskich w ciągłej wilgoci i częstym deszczu, wyleczyło mnie z tego. Polując z fajnym sztucerem w pełnym drewnie marki Krico, nie mogłem znieść za każdym razem rozkładania, suszenia poszczególnych elementów i wycierania osady. Po prostu było mi szkoda tego sztucera na takie warunki. Szybko się tej broni pozbyłem i kupiłem Blasera R93 w syntetycznej osadzie Professional.
Sztucer Blaser R93 .243 Win i luneta Minox ZE5i 3-15×56
Blaser R93 Professional
Blaser R93 w porównaniu do mojego starego Krico miał same zalety. Wystarczyło pół minuty żeby wyjąć zamek i odkręcić dwie śrubki żeby wyjąć lufę. Wszystko można wrzucić pod prysznic i umyć, wytrzeć i wysuszyć, złożyć do kupy w kolejne pół minuty i sztucer dalej strzela z to samo miejsce. Nie potrzeba przystrzeliwać ponownie broni i jeżeli ktoś jak ja poluje w każdych warunkach, warto porzucić sentymenty i kupić sztucer w syntetyku, który daje się rozkładać na czynniki pierwsze i który potem po złożeniu trzyma nastawy. Blaser R93 sprawdził się pod tym względem znakomicie.
Kaliber .243
Na sarny nada się praktycznie każdy kaliber. Na terenach gdzie występują dziki i są do odstrzału cały rok, dobrym wyborem jest coś w przedziale 7-8mm, bo nigdy nie wiadomo czy w czasie polowania na kozy czy rogacze nie pojawi się gruby dzik… Jednak polowanie i strzał z broni o mniejszym kalibrze jest dla mnie o wiele przyjemniejszy. Dobrym wyborem jest jeden z kalibrów .22, czyli najczęściej któryś z .222 Rem, .223 Rem, lub .22-250 Rem. Dwa pierwsze z nich są dosyć do siebie zbliżone i do granicznego dystansu 200m nie ma między nimi specjanych róznic, chociaż .223 Rem pewnie będzie tańszy w utrzymaniu. .22-250 Rem jest juz sporo silniejszy od pozostałej dwójki, głośniejszy i szybciej zużywa lufę, co w Polskich realiach na dystansach do 200m nie ma większego sensu, bo ta kula pokazuje swoje możliwości przy strzałach na większe niż 200m odległości.
Kula .243 Win z kolei od biedy może być uważana za uniwersalną, w tym sensie że spełni prawne wymagania minimalnej energii 2000J na 100m. Oczywiście nie jest to idealna kula na dziki, jednak z powodzeniem udało mi się z niej położyć nawet spore w tuszy jelenie. Przy odpowiednio dobranej konstrukcji pocisku .243 Win może być dobrą kulą na drapieżniki, skuteczną i mało niszczącą tuszę sarny, czy też w razie konieczności spełnić prawne wymagania minimalnej energii w przypadku strzału do dzików, jeleni, danieli i muflonów.
Hornady VMax 87 grain
Moja elaboracja
Pociski Hornady
Każdy kto rozpoczął swoją przygodę z elaboracją amunicji myśliwskiej na pewno spotkał się z produktami firmy Hornady. Powiem więcej, jeżeli ktokolwiek spróbował już elaboracji, na pewno szybko zorientował się, że chociaż jest kilku producentów komponentów w Europie, to w porównaniu do tego co oferują producenci Amerykańscy, jest to kropla w morzu. Prawdopodobnie sam Hornady ma w ofercie więcej pocisków niż wszyscy Europejscy producenci razem wzięci, a jest jeszcze Speer, Sierra i wiele innych. W dodatku na ogół kupując Amerykańskie, jest po prostu taniej…
Hornady ma w swojej ofercie wiele ciekawych pocisków. W przypadku polowania na zwierzynę grubą sprawdzą się tradycyjne pociski SP (Soft Point) InterLock lub bardziej nowoczesne SST z plastikowym czubkiem, w moim przypadku wybór padł na coś co na pierwszy rzut oka wydaje się wyjątkowo kiepskim, jak nie najgorszym z możliwych wyborów…
Kula VMax 87gr
Ale po kolei. W przypadku .243 Win z typową lufą (tak jak mój R93) najlepiej sprawdzają się pociski w przedziale 70-90 grain. Po zakupie sztucera postanowiłem wypróbować i docelowo używać dwóch ładunków. Coś w przedziale 70-85gr na sarny i 100-105gr na grubszego zwierza (jelenie). W przypadku cięższej kuli wybór był w miarę prosty i ze względu na parametry i dostępność wybrałem kulę Sierra Pro Hunter 100gr. W przypadku lżejszej kuli nie mogłem się zdecydować… Jednak do nietypowej w moim mniemaniu decyzji namówił mnie kolega. Polecił mi kulę, która w teorii jest bardzo złym wyborem Hornady VMax 87gr.
Hornady V-Max to kula przeznaczona na drapieżniki (Litera V w nazwie pochodzi od Amerykańskiego słowa Varmint, czyli polowania na drapieżniki często na większych odległościach). Jest to kula z polimerowym czubkiem który zapewnia szybką ekspansję pocisku w tuszy. Hornady oferuje ją w wielu kalibrach i wielu kategoriach wagowych. W samym kalibrze .243″ (6mm) Hornady oferuje pociski 58gr, 65gr, 75gr i 87gr. Tak więc teoretycznie ta kula powinna robić dusze spustoszenie w końcu dosyć drobnej tuszy sarny. Jednak nie miałem powodu wątpić w rekomendację kogoś kto strzelił z tego pocisku kilka setek saren i innej płowej. Postanowiłem VMaxa wypróbować, pomyślałem że w razie czego będę miał coś na lisy.
Proch Vihtavuori N140
Vihtavuori N140
Jeżeli chodzi o proch i jego dostępność, to od kilku lat podaż Amerykańskich wyrobów w Europie jest niewielka. Amerykanie wykupują każdą ilość, magazynują po piwnicach i do Europy nie trafia prawie nic… W dodatku ceny wzrosły i są tańsze alternatywy. Jeżeli ktoś decyduje się na elaborację, dostępność komponentów ma kluczowe znaczenie. Nie ma sensu spędzać czasu opracowując recepturę idealnie spełniającą nasze wymagania aby potem odkryć, że nie możemy dokupić pocisku lub prochu i wszystko trzeba zaczynać od nowa… W przypadku prochu, na pewno dobrym wyborem będzie coś z oferty Vihtavuori.
Gdy chodzi o dobór prochu dla .243 Win, dla kul do 90gr dobrym wyborem jest N140, w przypadku cięższych 100gr pocisków dobrze sprawdza się N160. W moim przypadku wybór był dosyć prosty, bo N140 jest doskonałym prochem, który sprawdza się w przypadku .308 Win i który akurat miałem pod ręką.
Łuski i spłonki
Łuski to komponent na którym w przypadku domowej elaboracji można najwięcej oszczędzić. Dobre łuski takich firm jak Norma czy Lapua są dosyć drogie i zakup nowych łusek w sklepie to spory wydatek. Jednak na szczęście jest wielu kolegów, którzy strzelają z fabrycznej amunicji i można ich poprosić o zbieranie dla nas łusek. Jedne z najlepszych łusek robi z mojego doświadczenia Norma, Lapua czy RWS. Oczywiście inne łuski również się nadadzą, najwyżej szybciej trzeba je będzie wymienić…
W przypadku spłonek zawsze dobrze spisywały się CCI200, nigdy nie miałem z nimi żadnych problemów, są powtarzalne i tanie.
Proces elaboracji
Generalnie proces elaboracji jest dosyć standardową i dobrze opisaną procedurą. Może w skrócie przybliżę jak to przebiega i jak to wyglądało w moim przypadku. Może dodam jeszcze, że ponieważ do niedawna nie można było w Polsce zajmować się hobbystycznie elaboracją, brakuje w Polskim języku słów i zwrotów dotyczących procesu elaboracji. Niektóre czynności czy narzędzia nie mają Polskich odpowiedników, lub brzmią obco.
Podstawowym warunkiem jest przygotowanie łusek. Powinny być one przede wszystkim czyste. Na ogół nie wymaga to jakiś specjalnych zabiegów, chociaż czasem używam myjki ultradźwiękowej po usunięciu spłonek. Łuski są wtedy czyste wewnątrz i na zewnątrz i mają czyste miejsce w którym umieszcza się spłonkę. Jest to jedyne miejsce, które warto wyczyścić i w którym na ogół są jakieś nieczystości. Łuski nie muszą być błyszczące, chociaż jak ktoś lubi może użyć specjalnego narzędzia zwanego tumbler. Ja nie posiadam i uważam za stratę czasu i pieniędzy.
Matryce FL sizing Redding .243 Win
Full length i Neck sizing
Po upewnieniu się, że łuski są czyste i wstępnej inspekcji czy nie ma na nich wgnieceń czy innych uszkodzeń, łuski formatujemy. Tu chwila dygresji dla mniej wtajemniczonych, łuska po wystrzeleniu zmienia swoje rozmiary. Ze standardowych wymiarów, jakie ma każda amunicja fabryczna, określonych przez SAAMI (organizację zajmującą się tworzeniem standardów amunicji i bezpieczeństwa) łuska rozszerza się do wielkości komory nabojowej naszego sztucera. Żeby ją ponownie użyć trzeba całą lub część łuski przywrócić do pierwotnych wymiarów. Są dwie możliwości w tym wypadku: FL (Full Length) sizing, czyli formatowanie całej łuski do pierwotnych rozmiarów, lub Neck sizing, czyli formatowanie samej szyjki łuski tak aby pocisk pewnie utrzymał się w łusce, lecz pozostała część łuski poniżej szyjki nie jest formatowana.
W przypadku użycia łusek wystrzelonej z broni dla której będziemy przygotowywać naszą amunicję, formatowanie samej szyjki jest najrozsądniejszym rozwiązaniem, ponieważ łuska posłuży nam dłużej. Po każdym kolejnym wystrzale łuska nie rozszerza się tak bardzo jak przy formatowaniu całej łuski i mosiądz nie „pracuje” tak bardzo. Jest jednak kilka wyjątków od tej reguły. Po kilku wystrzeleniach łuska wydłuży się na tyle, że przestanie się mieścić w komorze nabojowej, możemy zaobserwować niewypały i zamek przestanie się płynnie zamykać ( z reguły po 3-6 ładowaniach) i musimy łuskę przepuścić przez matrycę FL. Drugim wyjątkiem jest używanie łusek w broni automatycznej, z moich doświadczeń również w łamanej, kombinowanej, jak również w dwutaktach firmy Blaser.
W przypadku Blaserów sprawa nie jest tak oczywista i niektóre egzemplarze strzelają poprawnie gdy łuski mają tylko sformatowane szyjki, jednak z moich doświadczeń i kilku innych kolegów wiem, że bezpieczniej jest łuski przeznaczone dla Blaserów sformatować po całej długości łuski. Dla dociekliwych, co się stanie gdy użyjemy matrycy Neck sizing w Blaserze? No właśnie…. ta jedna kulka może nie wystrzelić kiedy wyjdzie nam zwierz życia… Tak więc w przypadku dwutaktów Blasera bezpieczniej jest użyć matrycy FL. W przypadku matryc FL należy użyć jakiegoś rodzaju wosku lub smaru żeby ułatwić pracę prasy i żeby łuska nie utkwiła w matrycy.
Każda matryca, czy to NS czy FL usuwa również wystrzelona spłonkę. W wyniku każdego kolejnego strzału i procesu formatowania ścianki łuski stają się coraz cieńsze i co za tym idzie łuska wydłuża się. Tak więc po formatowaniu łusek warto sprawdzić ich długość i skrócić do zalecanego wymiaru, lub jeszcze lepiej sprawdzić która z naszych łusek jest najkrótsza i pozostałe skrócić do tego najkrótszego wymiaru. Można w tym momencie umyć łuski w myjce ultradźwiękowej, lub chociaż wyczyścić miejsca w których osadzamy spłonki.
Dodatkowym zabiegiem, który ułatwi nam sprawę w czasie osadzania pocisków jest tzw. chamfering, czyli proces niewielkiego nacinania łuski od wewnętrznej strony szyjki. Ułatwia to osadzanie pocisków w szyjce i nie zostaję one uszkodzone ostrą krawędzią łuski.
Dodatkowo można jeszcze „zuniformować” (kolejne ze słów, które ciężko przetłumaczyć…) gniazda spłonek, co jest czasem konieczne w kiepskiej jakości łuskach (patrz film poniżej) lub z wyjątkowo ciasnymi gniazdami (np. Federal) czy ze spłonkami zaciśniętymi w łusce (głownie wojskowego pochodzenia, częste w przypadku .223 Rem i .308 Win).
Osadzanie spłonek – narzędzie Lee Ergo Prime
Gdy łuski mamy gotowe, powinniśmy osadzić w nich spłonki. Jest to w sumie jedyny moment w trakcie całego procesu elaboracji, który w przypadkach jakiejś szczególnej nieostrożności, można uznać za niebezpieczny. Warto mieć jakieś okulary ochronne podczas tej czynności. Chociaż mi nigdy nie udało mi się zdetonować spłonki, nawet używając młotka i Lee Classic Loader to warto mieć okulary pod ręką ( i majtki na zmianę jak jednak uda nam się odpalić spłonkę… 😉 ). Jednym z najbardziej popularnych narzędzi do osadzania spłonek jest tanie ręczne narzędzie Lee Auto Prime. Mi najbardziej przypadła do gustu nowa ulepszona wersja tego klasyka, jakim jest narzędzie firmy Lee – Ergo Prime – z ulepszonym bezpiecznym systemem podawania spłonek i nową ergonomiczną rączką.
Potrzebna nam będzie jakaś precyzyjna waga do odmierzania prochu, najlepiej tradycyjna. Dobre wagi cyfrowe sporo kosztują, ciężko je skalibrować i nie są odporne na zakłócenia, temperaturę, itp. Wsypujemy wybraną miarkę prochu do łuski ze spłonka i osadzamy w niej pocisk. Warto na początek osadzić pocisk do zalecanej w instrukcji głębokości. Zbyt głęboko osadzony pocisk może wytworzyć większe ciśnienie, podobnie jak za daleko wysunięty pocisk, który po załadowaniu do komory opiera się w lufie o bruzdy.
Więcej szczegółów na temat każdego z procesów: formatowania, przygotowania łusek, osadzania spłonek, pocisków czy doboru prochu postaram się omówić w kolejnych wpisach, jeżeli będzie takie zainteresowanie (skomentuj ten artykuł).
Blaser R93 .243 Win elaboracja 87 grain
Wybór naważek prochu
Najprostszą metodą doboru naważki prochu do naszej broni jest zrobienie kilku (ja najczęściej stosuję 5) testowych ładunków począwszy od zalecanego minimum (na ogół 90% naważki maksymalnej) do, lub w okolice maksimum. Najlepiej korzystać przy tym z danych i tabel producenta prochu. Jeżeli jest więcej dostępnych źródeł, np. producenta pocisku i nie pokrywają się ich dane, to warto dostępne dane uśrednić. Gdy nasza kula nie figuruje w tabeli, należy użyć kolejnej możliwie zbliżonej wagowo.
W moim przypadku najnowsze tabele Vihtavuori dla prochu N140 kończą się na pociskach 80gr… Kolejne pociski w tabeli 85gr i 90gr producent zaleca proch N150 i N160. Jednak inne źródła podają dane dla prochu N140 i pocisków o wadze 87gr i zalecają zaczynać proces od 31.5gr a maksimum stanowi 37gr.
Postanowiłem więc stworzyć pięć różnych ładunków z naważkami prochu zaczynając od zalecanego minimum 31.5gr w odstępach 1.3gr. Ponieważ Blaser R93 ma tylko 3-nabojowy magazynek (czwarty nabój do komory) zrobiłem po 4 kule z każdą naważką prochu. Miałem więc 20 kul do wystrzelenia i przetestowania.
Wszystkie pociski osadziłem do całkowitej długości 3.180″ (zmierzonej przy pomocy komparatora) lub 2.685″ (68.2mm) mierzonej od czubka pocisku do denka łuski. Tu mała dygresja: do elaboracji amunicji niezbędnym narzędziem jest dobra suwmiarka, najlepiej gdy mierzy w calach. Dygresja nr 2: większość źródeł i tabel nie używa systemu metrycznego i warto się przestawić na myślenie w calach, grainach i stopach na sekundę…
Próbne strzelanie
Ustawiłem tarczę w odległości 100m i zacząłem strzelanie. Ważne jest aby za każdym razem oglądać wystrzelone łuski i przestać po pojawieniu się śladów nadmiernego ciśnienia. Tymi oznakami nadmiernego ciśnienia są spłaszczone spłonki czy ciężko otwierający się zamek broni.
W moim przypadku nie zaobserwowałem żadnych śladów nadmiernego ciśnienia. Strzelało mi się dosyć dobrze, za wyjątkiem jednej kuli z grupy nr 4, która mi uciekła i od razu w momencie strzału wiedziałem, że zerwałem w prawo… 🙁
Dwie grupy – pierwsza i czwarta – okazały się godne uwagi, chociaż wszystkie nadawały się do celów łowieckich… Wybrałem grupę 4, która na tarczy nie była najlepsza – 1.4″ (36mm) – ale nie licząc zerwanego strzału, okazała się najlepsza 0.5″ (13mm). Udało mi się to następnego dnia zweryfikować, gdy załadowałem jeszcze kilka kul z tą naważką 35.4gr prochu dla potwierdzenia. Później okazało się to całkiem udaną recepturą.
Seria [nr]
1
2
3
4
5
Naważka [gr]
31.5
32.8
34.1
35.4
36.7
Grupa [inch]
0.8
1.0
1.2
0.5
1.0
Grupa [mm]
20
25
30
13
25
Doświadczenia w łowisku
Moje doświadczenia z Hornady VMax są bardzo pozytywne. Jest to szybko rozkwitająca kula co jest zaletą w przypadku strzałów w kark, jednak w przypadku komorowych strzałów za łopatkę jest wyjątkowo skuteczna i wbrew pozorom mało niszczy tuszę sarny, co dla mnie jest bardzo ważne gdy większość dziczyzny trafia na mój stół. Większość sztuk albo padła w ogniu lub po dosłownie kilku krokach. Wszystkie sarny miały przestrzał i ranę wylotową niewielkiej wielkości. Mięso miało mało krwiaków i było wyjątkowo czyste bez typowych dla innej amunicji odłamków.
Jak w przypadku innych szybkich kul, trzeba uważać na przeszkody w postaci traw i gałązek, bo pocisk potrafi rozkwitnąć.
Film
Poniżej film, który nakręciłem podczas procesu elaboracji i wyniki strzelania do tarczy. Więcej podobnych filmów dostępnych w kategorii film->elaboracja. Równocześnie zachęcam do subskrypcji mojego kanału YouTube.
Nazwa RoeStalker pochodzi od dwóch brytyjskich słów – roe [wym. reu] – czyli sarna, oraz stalker [wym. stoker]– czyli myśliwy. Pomysł na ten projekt się zrobił podczas mojego pobytu na Wyspach Brytyjskich i początkowo kierowany był do odbiorcy angielskojęzycznego. Brytyjczycy w odróżnieniu od Amerykanów na kogoś, kogo my nazywamy myśliwym mówią deer stalker, a nie hunter jak Amerykanie. Dla Brytyjczyków hunter to ktoś, kto konno w czerwonym fraku ze sforą psów goni lisa… W dodatku słowo stalker pochodzi od stalk czyli skradać się – podchodzić, czyli roe stalker to taki myśliwy który lubi z podchodu polować na sarny, co właśnie jest moim ulubionym zajęciem. Długo myślałem czy można to jakoś zgrabnie przetłumaczyć na język polski, ale nic sensownego nie przychodziło mi do głowy i dałem sobie spokój… więc zostało RoeStalker. Tyle tytułem wstępu…
Co będzie na tym blogu
Wszystko co uważam za interesujące, w dwojakiej często splatającej się formie: bloga i filmu. Blog traktuję jako rodzaj pamiętnika, w którym jest miejsce nie tylko na raporty z polowań, lecz również interesujące fakty z łowieckiego światka, biologii zwierząt łownych czy opisy sprzętu myśliwskiego. Wiele z wpisów uzupełniają również filmy. Tematycznie stronę można podzielić na kilka wątków:
raporty z łowów
strzelanie i elaboracja amunicji
how-to, czyli „zrób to sam”
opisy i testy sprzętu myśliwskiego
spotkania, targi, wykłady/szkolenia
Zapraszam!
Jestem otwarty na sugestie co jeszcze Drogi Czytelniku chciałbyś tutaj znaleźć. Zachęcam do komentowania, obiecuję odpowiadać na wszystkie sensowne opinie. Zapraszam do subskrypcji mojego kanału YouTube i odwiedzenia moich portali społecznościowych.
